Το ΙΚΑ στα πρόθυρα της πτώχευσης

Ενώ ανοίγει ο διάλογος για το ασφαλιστικό, έρευνα της ΓΣΕΕ αποκαλύπτει ότι το αποθεματικό του Ταμείου δεν καλύπτει τα χρέη του
Της Χριστινας Kοψινη

Ακόμη κι αν ρευστοποιούσε όλα τα αποθεματικά του, το ΙΚΑ δεν θα μπορούσε να εξοφλήσει τα χρέη προς τον ΟΑΕΔ και το επικουρικό του Ταμείο. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει, σύμφωνα με πληροφορίες, μελέτη του ΙΝΕ των ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ, καταδεικνύοντας ότι στο μεγαλύτερο Ταμείο μισθωτών δεν τίθεται θέμα για το πότε θα βρεθεί στο «κόκκινο» διότι έχει ήδη βρεθεί. Οι μελετητές εκτιμούν ότι το απόθεμα περιουσίας του ανέρχεται σε 6,1 δισ. ευρώ. Ωστόσο, οι οφειλές του ΙΚΑ προς ΟΑΕΕ και Επικουρικό υπερβαίνουν τα 10 δισ. Και όποιος θεωρεί ότι μπορεί να καλυφθεί μέρος των οφειλών από την καταπολέμηση της αυξανόμενης εισφοροδιαφυγής, τότε ας λάβει υπόψη ότι από την τελευταία εξαιρετικά ευνοϊκή ρύθμιση για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές τα Ταμεία εισέπραξαν μόλις το 4,1% του συνόλου των οφειλών, ενώ για το ΙΚΑ το πλεονέκτημα μόλις που υπερέβη το 1%.

Η κρίση του ΙΚΑ θα αποτελέσει ένα από τα βασικά επιχειρήματα της ΓΣΕΕ στον διάλογο που ξεκινάει αύριο προκειμένου να συμφωνήσει η κυβέρνηση στη δημιουργία ενός κεφαλαιακού αποθέματος που θα αποσκοπεί στη διάσωση των συντάξεων για την κρίσιμη, όπως δείχνουν οι δημογραφικές αναλύσεις, πενταετία 2020-2025, κατά την οποία θα εκδηλωθεί εκρηκτική αύξηση των «νέων» συνταξιούχων. Κατά τα λοιπά, εάν με πολύ απλά λόγια, δίκαιο συνταξιοδοτικό σύστημα σημαίνει ότι για ίσα χρόνια προϋπηρεσίας και ίσες εισφορές πρέπει να προβλέπεται η ίδια ηλικία συνταξιοδότησης, ανεξαρτήτως από το εάν ο ασφαλισμένος αποχωρεί ως διοικητής, ως διευθυντής τραπέζης ή δημόσιας υπηρεσίας, τότε ο κοινωνικός διάλογος που ξεκινάει αύριο με τη συμμετοχή της ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας, τη ΓΣΕΕ, την ΑΔΕΔΥ και τις εργοδοτικές οργανώσεις, ΣΕΒ, ΕΣΕΕ και ΓΣΕΒΕΕ δεν έχει σχέση με την αναζήτηση ορθολογισμού.

Δεν υπάρχει ένδειξη που να πείθει ότι τα ποσά της σύνταξης θα πάψουν να είναι ανεξάρτητα από το ύψος των εισφορών. Αντιθέτως, θα συνεχίσουν να εξαρτώνται από τις επαγγελματικές κατηγορίες και τη συνδικαλιστική ισχύ που είχε η κάθε μία, με αποτέλεσμα οι δείκτες αναπλήρωσης (ο λόγος μέσου όρου συντάξεων προς μέσο όρο μισθών) να κυμαίνονται ανάμεσα στο 10,6% για τους αγρότες έως 149,8% για τους δημοσίους υπαλλήλους, εάν υπολογιστούν το εφ' άπαξ και το επικουρικό, βάσει της μεθοδολογίας που ακολουθούν ΟΟΣΑ, Διεθνές Γραφείο Εργασίας και Εθνική Αναλογιστική Αρχή.

Σημαντικές διαφορές υπάρχουν και στο εσωτερικό των Ταμείων, αλλά και στο ΙΚΑ, που και ως Ενιαίο (ΕΤΑΜ) διαχωρίζει τις συντάξεις του σε δεκάδες διαφορετικές κατηγορίες, ενώ με τις μισές εισφορές, άνετα κάποιος μπορεί να λάβει διπλάσια σύνταξη.

Οσο απίθανο κι αν ακούγεται, κι αυτή η ευκαιρία φαίνεται ότι θα χαθεί. Παρ' ότι η κυβέρνηση διατηρεί υψηλά τη δημοτικότητά της, οι προτεινόμενες παρεμβάσεις δεν αναμένεται να αγγίξουν τα δομικά στοιχεία του συστήματος. Το πιθανότερο είναι να περιοριστούν σε αναζήτηση νέων μηχανισμών άντλησης πόρων από την εισφοροδιαφυγή, στον περιορισμό της σπατάλης στους κλάδους Υγείας, στην ανανεωμένη λίστα των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων (ΒΑΕ) και στο συμμάζεμα των πρόωρων και αναπηρικών συντάξεων. Οσο για την έξωθεν καλή μας μαρτυρία, αυτή θα εξασφαλιστεί με την εξίσωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης από 5 έως και 15 χρόνια για 140.000 γυναίκες στο Δημόσιο, αλλά σε χρόνο (μετά το 2013) και με τρόπο (μεταβατική περίοδο από 8 έως 10 χρόνια) που δεν θα εκτοξεύσει το δημοσιονομικό κόστος λόγω των μαζικών αποχωρήσεων.

Πρόταση για εισφορές βάσει του τζίρου αντί της απασχόλησης

Παρ' όλες τις σοβαρές μεθοδολογικές τους διαφορές, όλες οι μελέτες συγκλίνουν στην άποψη ότι δεν χρειάζεται μία, αλλά πολλές συνδυασμένες παρεμβάσεις. Μία δέσμη μέτρων με αμοιβαίες υποχωρήσεις από όλους, όπως επιμένει και η κ. Μαρ. Παπαμιχαήλ, μέλος της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής που είχε και την ευθύνη για την τελευταία μελέτη που απεστάλη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μάλιστα, με δηλώσεις της στην «Κ» προτείνει να θεσπιστεί η καταβολή εισφορών βάσει του τζίρου και όχι βάσει της απασχόλησης για να συνεισφέρουν στο χρεοκοπημένο σύστημα και οι επιχειρήσεις νέας τεχνολογίας. Το συνταξιοδοτικό σύστημα από τη μια πλευρά είναι το ακριβότερο της Ε. Ε. των «27», διότι απορροφάει πάνω από το 12% του ΑΕΠ σήμερα (24% το 2050) αλλά και ένα από τα ανεπαρκέστερα και χωρίς αποθέματα πόρων για τις συντάξεις των μαζικών αποχωρήσεων που θα εκδηλωθούν σε μία δεκαετία από σήμερα. Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΝΕ, η πλειοψηφία των σημερινών εργαζομένων είναι ηλικίας 48 χρόνων και πάνω. Η μεγάλη έκρηξη στις συντάξεις θα αρχίσει μέσα σε μία δεκαετία, δηλαδή το 2019 και θα ολοκληρωθεί μέχρι το 2024. Αν οι συνταξιούχοι αυξάνονται κάθε χρόνο κατά 20.000, το έτος 2020 θα αυξάνονται κατά 80.000 και το 2025 θα βγουν στη σύνταξη 120.000 άτομα. Ο πληθυσμός αυτός δεν μπορεί να πάρει σύνταξη εάν δεν δημιουργηθεί από σήμερα το κεφάλαιο για τη σύνταξη της κρίσιμης πενταετίας 2020-2025. Τα χρήματα αυτά δεν υπάρχουν, έστω κι αν οι μελλοντικοί συνταξιούχοι έχουν καταβάλει τουλάχιστον το 50% των εισφορών τους. Επομένως, το πρόβλημα της βιωσιμότητας του συστήματος δεν αφορά μόνο τους σημερινούς τριαντάρηδες, αλλά και τους πενηντάρηδες. Κι αυτό θα ισχύσει ακόμη κι αν μέσω του δανεισμού εξασφαλιστεί η πρόσθετη χρηματοδότηση των Ταμείων για την επόμενη δύσκολη διετία. Το σύστημα γερνάει και δεν μπορεί να αυτοχρηματοδοτηθεί. Αλλωστε, όπως προκύπτει και από τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα ο υπουργός Εργασίας κ. Ανδρ. Λοβέρδος, από το σύνολο των εξόδων των 13 Ταμείων, ύψους 39,450 δισ. ευρώ μόλις το 66% χρηματοδοτήθηκε από τις εισφορές. Τα υπόλοιπα ήταν κρατική χρηματοδότηση και δάνεια. Κι αυτό το έλλειμμα δεν μπορεί αντιμετωπιστεί μόνο με τη λήψη κλασικών μέτρων κατά της εισφοροδιαφυγής, όταν, αποδεδειγμένα, οι 463.000 από τις 930.000 επιχειρήσεις (σχεδόν 1 στις 2) δεν εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους. Ας μην προβλέψουμε πόσες θα είναι σε θέση να πληρώνουν μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2010, όταν θα αρχίσει να εκδηλώνεται και η μεγάλη κρίση στο πεδίο της ανταγωνιστικότητας και των απασχόλησης που ακόμη δεν έχει αποκαλύψει τις πραγματικές της διαστάσεις.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ